Historia autostopu na świecie
- Szczegóły
- Kategoria: O autostopie
Źródła autostopu muszą wiązać się z początkami przemieszczania się człowieka za pomocą urządzeń napędzanych silnikiem oraz możliwością poruszania się własnym środkiem transportu, a więc z rozwojem motoryzacji; z postępem w budowie pojazdów mechanicznych; z wzrostem poziomu ekonomicznego ludności oraz spopularyzowaniem samochodu w codziennym użytku. Spełnienie tych warunków wydaje się być jednak niewystarczające dla rozwoju autostopu. Czesław Robotycki w antologii „Autostop polski” wspomina o tradycji „(…) goszczenia człowieka, który jest w drodze (…)”, obecnej zwłaszcza we wschodniej gościnności ludowej, gdy „turystę traktowano w takich samych kategoriach jak pielgrzyma”. Tradycja ta ulegała zapewne stopniowemu osłabieniu wraz ze zmianą funkcji podróży, która coraz rzadziej traktowana była jako rodzaj pokuty i duchowego oczyszczenia, coraz mniej jako cel sam w sobie, a coraz częściej jako manifestacja pozycji społecznej. Antoni Mączak wskazuje na rolę dziewiętnastowiecznych i dwudziestowiecznych wędrowców, z których „(…) wysiłków i niedzielnych czy wakacyjnych radości wywieść można masowy później ruch schronisk młodzieżowych czy autostop”.
Sam autostop w początkowych latach swego istnienia mógł być domeną niższych warstw społecznych ze względu na brak własnego środka transportu i związaną z tym konieczność zwracania się z prośbą o podwiezienie do przejeżdżających kierowców. Czasami stawał się też jedynym środkiem transportu w obliczu kryzysów politycznych czy społecznych. Mógł powstawać w obrębie małych społeczności i zachodzić między sąsiadami dysponującymi pierwszymi samochodami a tymi, którzy ich nie posiadali. Jednakże dopiero budowa utwardzonych dróg i autostrad, a przez to otwarcie świadomości mieszkańców na istniejący poza najbliższą okolicą świat, umożliwiły rozwijanie się autostopu.
Prapoczątek autostopu w Stanach Zjednoczonych Ameryki wiązać można z podróżami „na gapę” w wagonach towarowych osób przemierzających kraj w poszukiwaniu przygody bądź pracy, dla których upowszechniające się pod koniec XIX wieku automobile były potencjalnie kolejnym bezpłatnym środkiem transportu. Autostop posiadać miał jednak również swój aspekt intelektualny. Poprzez kontakt człowieka z człowiekiem i „pasję otwartej drogi” był inspiracją dla podróżujących pisarzy, poetów czy pieśniarzy. Lata dwudzieste w USA to okres prosperity dla gospodarki, związany z końcem I wojny światowej. Wynalazek taśmy montażowej i stałe dostawy materiałów obniżyły koszty produkcji samochodów, w wyniku czego większa część społeczeństwa mogła sobie pozwolić na ich kupno, nastąpiła znaczna rozbudowa dróg, a powstanie w 1926 r. łączącej Chicago i Los Angeles „(…) Route 66 stało się symbolem otwartych podróży”. W tym okresie wyprawy autostopowe stały się dzięki tym udogodnieniom bardzo popularne wśród młodzieży szkolnej, młodych farmerów czy trampów, ale również – jeszcze przed Wielkim Kryzysem – wśród osób poszukujących zatrudnienia i migrantów.
Licznie podróżujący artyści, piszący relacje z podróży, pieśni czy opowiadania, tworzyli podwaliny pod nurt zwany „literaturą drogi”, kreując tym samym mit wolności obecny w mentalności społeczeństwa amerykańskiego. Przyczynili się do tego bitnicy, dla których świadome odrzucanie mieszczańskiego stylu życia oraz pochwała wolności były fundamentem ich rozumienia świata, a „droga, czyli podróż, najczęściej autostopem po całym kraju, była (…) synonimem poszukiwania szczęścia, a jednocześnie symbolem buntu”. Tymczasem wzrost liczby autostopowiczów na drogach USA powodował sprzeciw lokalnych władz i społeczeństwa, w wyniku czego w niektórych stanach włóczęgostwo zostało prawnie zakazane.
Jako forma przemieszczania się autostop wspominany jest również w kontekście I wojny światowej, kiedy z tego rodzaju transportu korzystali brytyjscy żołnierze i pielęgniarki, którzy „(…) używali podwożenia jako sposobu poruszania się poza frontem w ogarniętej wojną Francji”. W Wielkiej Brytanii do upowszechnienia autostopu przyczynił się również dwutygodniowy strajk w transporcie publicznym w maju 1926 r., gdy za namową premiera Stanleya Baldwina samochody osobowe, należące do klasy wyższej i średniej, wypełniały się zmierzającymi „autostopem” do pracy. Stanowiący ulgę dla posiadających samochody członków klasy wyższej koniec strajku nie oznaczał jednak końca autostopu w Wielkiej Brytanii. Zwiększone występowanie tej formy transportu pojawiło się ponownie u schyłku lat dwudziestych i w latach trzydziestych. Wiązało się z poszukiwaniem pracy przez bezrobotnych mężczyzn, podróżujących pieszo i zatrzymujących ciężarówki lub samochody osobowe, którzy wyruszali wraz z pojawieniem się informacji o budowie drogi w kolejnych miejscowościach bądź o ponownym otwarciu zakładów pracy.
W Wielkiej Brytanii do wybuchu II wojny światowej osoby korzystające z autostopu otrzymywały darmowy transport głównie od osób z tej samej warstwy społecznej. Po 1939 roku miało się to zmienić. Wspólne ewakuacje z bombardowanych miast i przebywanie w tych samych schronach miały zbliżać do siebie wszystkie warstwy społeczne i tym samym umożliwiać autostop. Do tej formy przemieszczania się zachęcało również Ministerstwo Transportu w obliczu narastającego w czasie wojny kryzysu paliwowego. Pod koniec 1940 r. autostop stał się nawykiem mieszkańców przedmieścia dojeżdżających do centrum, a w całym okresie II wojny światowej podróżowali w ten sposób również żołnierze, udający się do pobliskich miast na przepustkę.
Odwrót od tej formy transportu w Wielkiej Brytanii nastąpił wraz z końcem działań wojennych i rozwojem transportu publicznego. Autostop w czasie II wojny światowej traktowany był jako wyraz patriotyzmu, natomiast po jej zakończeniu osoby, które dotychczas podwoziły, uznały go za ograniczanie wygody i należnego im luksusu. Co istotne dla dalszej jego historii w Wielkiej Brytanii, nastolatki, które w czasie wojny mogły obserwować i zapewne uczestniczyć w ruchu autostopowym, w latach późniejszych same posiadając prawo jazdy, ułatwiały rozpowszechnianie się zjawiska wśród kolejnego pokolenia młodych ludzi. Jednak tym razem autostop zaczął przedstawiać swoje wartości jako forma turystyki. Autostopowiczami w tym okresie byli w znacznej mierze studenci, którzy, korzystając z otwarcia granic i zakończenia działań wojennych, wyprawiali się również na kontynent europejski. Zatem wraz z rozprzestrzenianiem się wojaży zagranicznych, odbywanych przez autostopowiczów, ich model podróżowania zaczął się upowszechniać w odwiedzanych miejscach.